Medeniyetin İnsanlığa Getirdiği İzler – Düşünce
İnsanın var oluşuyla birlikte günümüze kadar bıraktığı pek çok iz bulunmaktadır. Medeniyet ise insanın ortaya çıkışından önce değil, insanla birlikte ortaya çıkan bir olgudur. Toplum tarafından şekillendirilmiş, insanlık tarihinde büyük ve kalıcı izler bırakmıştır. Tarih boyunca üzerinde çokça durulan medeniyet kavramı, günümüzde en çok tartışılan konular arasında yer almaktadır. Medeniyet kelimesi, köken itibarıyla ”m-d-n” harflerinden türetilmiştir. Her toplum; medeniyet kavramını farklı biçimlerde yorumlayarak tanımlamış ve anlamlandırmıştır. Oysa Canip Kaya’nın kaleme aldığı”Hira’dan Olimpos’a Medeniyet” adlı eserinde bu kavram şu şekilde özetlenmektedir: ”Şehir hayatının sosyal, siyasal, ekonomik, entelektüel, kurumsal, sanatsal, bilimsel ve teknik alanlarda mümkün kıldığı birikim düzey ve fırsatlar.”[1] Günümüzde ise medeniyet ve kültür kavramlarının karıştırılması farklı anlam kargaşalarına yol açmaktadır. Yazar bu konuya oldukça açıklık getirmiştir: ”Günümüzde de halk arasında anlam kargaşası yaşanan iki kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Bütün bunlardan şu sonucu çıkarabiliriz: Ziya Gökalp medeniyeti tüm insanlığa ait olarak tanımlarken, kültürün ise bir kavme/millete özgü olduğunu savunur.”[2]
Dünya tarihinde medeniyet kavramı sıklıkla ”Doğu-Batı” şeklinde ikiye ayrılmıştır. Ancak bu ayrımın temelinde esasen ideolojik yaklaşımlar bulunmaktadır. Yukarıda değinilen bu ayrımı yazar okura şu şekilde açıklar: ” ”Batı” ve ”Doğu” kavramları modernizmle birlikte daha yoğun bir şekilde siyasi, askerî, düşünsel, kültürel ve ekonomik amaçlı kullanılmaya başlamıştır. Yani, Batı ve Doğu gibi izafi yönlere ideolojik anlamların yüklenmesi bizzat Batılılar tarafından inşa edilmiştir.”[3] Yazar, anlatım tarzını okurun rahat anlaması için sade bir dil kullanarak eseri daha okunaklı ve daha anlaşılır kılmıştır.
Eser, konu bakımından beş bölümden oluşmakta ve okuru sıkmayacak ölçüde nitelikli bir çalışma sunmaktadır:
- Medeniyet Kavramının Tanımı ve Tarihçesi
- Batı Medeniyeti
- İslam Medeniyeti
- İslam Medeniyetinin Batı Medeniyetine Etkileri
- Yeni Bir Medeniyetinin Eşiğinde
Yazar, eserinde kaynakçalardan yararlanarak eseri daha güvenilir bir hale getirmiştir. Batı ve İslam medeniyetleri arasında farklılıklar bulunsa da tarih boyunca karşılıklı etkileşim içinde olmuşlardır. Bu iki köklü medeniyet, tarihin akışı içinde askerî, siyasi, sosyal ve ekonomi alanlarda önemli değişimlerle gelişmiştir. Batı-İslam Medeniyetlerinin ve diğer medeniyetlerinin birbirini etkilenmesi hakkında yazar, şu şekilde ifade etmektedir: ”Batı Medeniyeti, İslam Medeniyetinden etkilendiği gibi, İslam Medeniyeti de Grek, Fars, Hint, Mezopotamya, Çin, Mısır vb. medeniyetlerden etkilenmiştir, etkilenmektedir. İnsan doğumla birlikte çevresinden etkilenmeye başladığı gibi, İnsanlık Tarihinde de insan toplulukları birbirlerinden etkilenmiş ve bunun sonucunda çeşitli medeniyetler kurmuşlardır. Medeniyetlerin ortaya çıkışı kadar, medeniyetler arası etkileşim de bir o kadar doğaldır.”[4]
Medeniyetler, bulundukları coğrafyanın koşullarına göre şekillenmiş ve toplumlar tarafından geliştirilerek günümüze kadar ulaşmış ya da tarihin tozlu sayfalarında yerlerini almışlardır. Beşerî Bilimlerin (sosyal bilimler) gelişiminde önemli izler bırakan bu medeniyetler, insanlığa sunulan en büyük armağanlardandır. Yazar ”Yeni Bir Medeniyetin Eşiğinde” başlığı altında dikkat çekici düşüncelerini okura şu şekilde dile getirmiştir: ”İnsanlığı kurtaracak bir medeniyet kurabilmenin yolu; tüm insanları, kültürleri, inançları ve dinleri kuşatmaktan geçer. Hz. Adem üzerinden tüm insanlarla kardeşlik bağı geliştiren, yüz yirmi dört bin peygamber gönderildiği inancıyla tüm beşerî dinlerin bu peygamberlerin mirası olabileceği yaklaşımıyla hareket eden, tevhidi anlamda Hıristiyanlık ve Yahudilik ‘in devamı olduğu iddiasıyla bu semavi dinleri de kucaklayan bir anlayış, tüm insanlığın yararına olabilecek bir medeniyeti geçmişte kurduğu gibi bugün de kurmaya muktedirdir.”[5] Sonuç olarak Canip Kaya, ”Hira’dan Olimpos’a Medeniyet” adlı eseriyle birlikte insanı merkeze alan bir medeniyet anlayışını, kuram ve kurum boyutunda inceleyerek okura faydalı ve nitelikli bir çalışma sunmuştur.
Canip Kaya
Hira’dan Olimpos’a Medeniyet
Okur Kitaplığı
2.Baskı, Mart 2025
s.183
[1][1]Hira’dan Olimpos’a Medeniyet, Canip Kaya, Okurkitaplığı, 2. Baskı Mart 2025, s.12.
[2] A.g.e., s.22-24.
[3] A.g.e., s.60.
[4] A.g.e., s.131.
[5] A.g.e., s.182.
Yazar: Umut İdiz –
Yayın Tarihi: 15.08.2025 10:00 –
Güncelleme Tarihi: 05.09.2025 16:08