Yeni satın almalara açığız

Nil Dumansızoğlu

[email protected]

Geçtiğimiz yıllarda Yunanistan’da Kallimanis şirketini satın alan Dardanel, 2023 yılında cirosunu yüzde 40 artırarak başarılı bir büyüme performansı yakaladı. Dardanel Kurucusu ve Yönetim Kurulu Başkanı NIYAZI ÖNEN’in hedefinde, 2024’te yüzde 40, sonrasında her yıl yüzde 25 büyüyerek 5 yılda 1 milyar dolarlık ciroya ulaşmak var. Büyümeyi karşılamak için kapasitelerini artıracaklarını ve yeni fabrika yatırımlarına başladıklarını belirten Önen, yurt dışındaki fırsatları da izliyor. Kendilerine teklifler geldiğini söyleyen Önen, “2024’ün ilk iki çeyreğinde yeni bir satın alma sürpriz olmaz” diyor.

Dardanel, Türkiye’yi ton balığıyla tanıştıran marka. Çanakkale ve İstanbul’daki fabrikalarında yaptığı üretimle faaliyet gösteren Dardanel, cirosunu bu yıl dolar bazında yüzde 40 artışla 230 milyon dolara çıkaracak. Zor geçen yılda başarılı performans sergileyen şirketin 2024 planında da dolar bazında yüzde 40 büyüme hedefi var. Önümüzdeki 5 yılda her yıl yüzde 25 büyümeyle 1 milyar dolarlık ciroya ulaşmak istediklerini belirten Dardanel Kurucusu ve Yönetim Kurulu Başkanı Niyazi Önen, bu hedefe ulaşmak için üretim kapasitesini artıracaklarını söylüyor. Önen, Çanakkale ve Edirne’de yeni fabrika yatırımlarına başladıklarının bilgisini veriyor. Dardanel, yurt dışında da büyüme atağını hızlandırmak istiyor. Geçtiğimiz yıllarda Yunanistan’ın önemli gıda şirketlerinden Kallimanis’i bünyesine katan şirket, yeni satın alma fırsatlarını değerlendiriyor. Yunanistan’dan pek çok şirketin “Bizi alın ya da ortak olun” diye geldiğini söyleyen Önen, “Önümüzdeki yıl böyle bir gelişme sürpriz olmaz” diyor. Niyazi Önen’le Dardanel’in hedeflerini ve vizyonunu konuştuk: 

2023’ün sonuna geldik. Dardanel için nasıl geçti bu yıl? 2023 yılını nasıl geçiriyor?

 Öncelikle dolar bazında büyüme bizim için önemli. İkinci olarak tek başına büyüme bir şey ifade etmez, faiz, amortisman ve vergi öncesi kâra bakıyoruz. Üçüncü olarak da borçluluk oranı bizim için öncelikli göstergeler arasında yer alıyor. Bu çerçeveden baktığımızda, grubumuzun 2022’nin ilk 3 çeyreğinde 120 milyon dolar olan konsolide cirosu, bu yılın aynı döneminde 170 milyon dolara ulaştı. FAVÖK büyümemizse yüzde 117 oldu. 2023 yılını 230 milyon dolar ciro ve 37 milyon dolar FAVÖK’le kapatmayı öngörüyoruz. 

 Bu sonuçlar sizi memnun etti mi? 

 Evet mutluyuz. Performansımız iyi ve büyürken de kâr elde eden bir şirket durumundayız. Finansal borçlarımızın FAVÖK’e oranı 2,5 civarında. Bu da demek oluyor ki 2,5 yılda, şu anda kullandığımız dış borçları elde ettiğimiz FAVÖK’le ödeyebilecek performanstayız. 

 2024’e nasıl başlıyorsunuz? 

 2023, belirsizliklerin çok daha fazla olduğu bir yıldı. Şimdi seçimden sonra artık hükümet ortodoks politikaya geçti. Taşlar yerli yerine oturmaya başladı. Dolayısıyla istikrarın devam edeceğini ve enflasyonun da düşme eğilimine gireceğini tahmin ediyoruz. 

Bütçe hazırlıklarınızı hangi tahminlere göre yapıyorsunuz? 

 Şu an 2024 bütçesini harıl harıl çalışıyoruz. Öngörülerimizde enflasyonu yüzde 60’lar civarında aldık. Ortalama dolar kurunu da 38 TL olarak alıyoruz. Hesabımızı kitabımızı ona göre yapıyoruz. Tabii bunlarda şaşmalar olursa da bütçelerimizi buna göre revize ediyoruz. 

 Peki 2024 için kendinize hangi hedefleri koydunuz? 

 Türkiye gibi gelişmekte olan bir ülkede bizim mütevazı olmamamız lazım. Benim hedefim, 2024’te dolar bazında en az yüzde 40 büyümek. Buna göre 325 milyon dolar ciro, 51 milyon dolar da FAVÖK elde edeceğimizi varsayıyoruz. Bütçemizi buna göre yapacağız. 

 Önümüzdeki 5 yıl için hedefleriniz nedir? 

 2024’ten sonraki dönemde her yıl yüzde 25 büyüyerek 5 yılda 1 milyar dolar ciroya ulaşmayı hedefliyoruz. Bu da bize 150 milyon dolarlık FAVÖK sağlayacak. 

 Bu hedefe ulaşmak için neler yapacaksınız? 

 Bizim şu anda 2’si İstanbul’da, 2’si Çanakkale’de olmak üzere 4 fabrikamız var. Mevcut tesislerimiz, bizi 2 yıllık hedeflerimize götürüyor. Ancak sonraki hedeflere ulaşmamız için yeni yatırımların devreye girmesi lazım. Ezine OSB’de yatırıma başladık. 75-100 milyon dolar civarında yatırımla orada 3 fabrika yapacağız. İlk fabrikamızı 29 Ekim 2025’te açma hedefi koyduk. Bu yatırımın tamamlanmasıyla yılda ek 400 milyon dolar daha ciro getirecek bir üretim kapasitesine sahip oluyoruz. Bir de Edirne’nin Enez ilçesinde bir fabrikamız var, onun da yapımına başladık. O da mevcut fabrikamızdaki makinelerimizin revizyonlarını yapıp taşıyarak kurduğumuz bir fabrika olacak. 

İhracatta ne durumdasınız. Hedefleriniz nedir?

 2023 yılının ilk 9 ayında döviz gelirimiz, Yunanistan’la birlikte 40 milyon dolar olarak gerçekleşti. Yıl sonunu 45 milyon dolarla kapatmayı öngörüyoruz. Türkiye’nin ekonomik yapısından dolayı bizim ihracatı büyütmemiz kaçınılmaz. Komodite ve privite label ürünlerden ziyade katma değeri yüksek, rekabette güçlü, yenilikçi ürünlerin ihracatına odaklı bir stratejimiz var. 2023’ü mutlu olarak bitiriyoruz. İhracat ekibimiz değerli anlaşmalar yaptı. Örneğin NATO’nun 2023 yılında yapılan gıda ihalesine girdik ve ürün tedarikçi listesi içinde yerimizi aldık. Bu, Türkiye’de bir ilk oldu. Oraya ihracat sürecimiz yeni başlıyor. Yeni yatırımlarımızla ihracata daha fazla pay ayırmamız da mümkün olacak. Hedefimiz, 5 yılda ciromuzun yüzde 50’sini ihracattan sağlar hale gelmek. 

 İhracatınızda markalı ürünlerin oranı nedir? 

 Toplam ihracatımızın 3’te 1’i markalı olarak yapılıyor. Bu oran şu an düşük, bunu yüzde 90’a kadar götürmek istiyoruz. 

Şu an kaç ülkeye ihracat yapıyorsunuz? Yeni pazar arayışınız var mı? 

 35-36 ülkeye fiilen ihracatımız var. Avrupa ve Orta Doğu ülkelerinde varız. Azerbaycan ve Kıbrıs’ta pazar lideriyiz. Bizim amacımız, girdiğimiz ülkelerde pazardan ciddi pay alabilmek. Rusya ve Amerika’da çok etkin değildik. Amerika’da, Walmart’la bir anlaşma yaptık. Oraya yıl sonu itibarıyla ihracatımız başlıyor. Amerika pazarını büyütmek istiyoruz. İkinci stratejik pazar da Rusya. Rusya’ya da ilk sevkiyatlarımıza yakında başlayacağız. 

 Yunanistan’da Kallimanis şirketini satın almıştınız. O tarafta nasıl bir büyüme elde ettiniz? 

 Yunanistan’daki şirketimize şu ana kadar toplamda 20 milyon Euro’luk bir yatırım yaptık. Bu, Yunanistan’ın gıda sektörü için önemli bir yatırım. Yunanistan, 11 milyon nüfuslu bir ülke ama deniz ürünleri tüketimi hem konserve hem dondurulmuş ürünler grubunda Türkiye’nin 10 katı. Kallimanis’in önceki yıllarda yüzde 30’lara kadar çıkan bir pazar payı vardı. Biz aldığımızda finansal sıkıntılardan dolayı yüzde 5’ler civarındaydı. Şimdi tekrar hızla büyümeye başladı. Ürün portföyü değişti, ambalajlar ve marka logosu yenilendi, yeni pazarlama stratejileri devreye alındı. Rakamlar küçüktü ama geçen yıla göre Euro bazında yüzde 100’e yakın büyüme oldu. 

 Yurt dışında yeni şirket satın almaları gündemde mi? 

 Öncelikle Yunanistan, sonra da İtalya’yla ilgiliyiz. Yunanistan’ın güçlü şirketlerinden Kallimanis’i satın aldıktan sonra bize sektörden çok talep gelmeye başladı. Bunların içinden 1-2 tanesini ciddi olarak değerlendiriyoruz. 

 Önümüzdeki yıl yeni satın alma haberleri gelir mi sizden?

 Olabilir. İlk iki çeyrekte böyle bir gelişme sürpriz olmaz. 

 Yurt içinde Tat Gıda’yı satın almak istiyordunuz. Şu an ne aşamada? 

 Tat Gıda’nın süreci hala devam ediyor. Onun için bir şey söylemek mümkün değil. Tat’ı almak isteyen başka iştahlı şirketler de var. Tat çok değerli bir marka. Vehbi Bey’in kurmuş olduğu bir marka olması açısından da çok önemli. Benim iş hayatımda çok etkisi oldu. 

Kaç kategoride kaç ürünle pazarda yer alıyorsunuz?

 Bizim 6 kategorimiz var. Birincisi, balık konserveleri. Bu kategorinin Türkiye’de kurucusu biziz ve açık ara da pazar lideriyiz burada. Yaptığımız PL’leri de eklersek pazarın yüzde 80’ini biz üretiyoruz. İkinci kategori, hazır yemekler. Bu kategori kendi içinde ikiye ayrılıyor. Yaklaşık yüzde 45’e yakın kısmı ton balıklı hazır yemekler. Ton balıklı yemekler kısmının yaratıcısı ve pazara sunanı biziz. Geleneksel ev yemekleri tarafında Annemin Mutfağı markasıyla pazara çıktık. Pazar payımız toplam kategoride yüzde 25 civarında. Üçüncü kategori dondurulmuş gıda. Biz burada deniz ürünleri tarafındayız. Pazar payımız toplamda yine yüzde 25’ler civarında. Dördüncü kategori pet maması. Bu kategoriye 2022 yılında girdik. Henüz pazar payımız çok düşük. Jazzy ve General olmak üzere 2 markamız var. Kuru mamayı privite label olarak ürettiriyoruz. Yaş mamayı kendimiz üretiyoruz. Ezine OSB’de yaptığımız fabrikalardan biri, konserve pet maması fabrikası olacak. Beşinci kategoride sandviç, suşi ve Onugiri var. Bunları da İstanbul’daki fabrikalarımızda yapıyoruz. Sandviç kategorisi 2005 yılında bizim yarattığımız bir kategori. Bunlar soğutulmuş ve kısa ömürlü ürünler. Dağıtımını kendi şirketimizle yapıyoruz. Çok hızlı büyüttüğümüz ve gelecek açısından bizim tahminlerimizin bizi çok daha üzerine taşıyacak bir potansiyeli var. Bu kategoride açık ara pazar lideriyiz. Altıncı kategori de restoranlarımız. Dardenia ve I Love Fish olarak iki konseptimiz var. Dardenia’a da ilk restoranı caddede 2011’de açmıştık. Şu an 4 Dardenia, en son Cevahir’de açılanla birlikte 6 I Love Fish restoranımız var. I Love Fish’le franchise vermeye başladık. İlk franchise Denizli’de başladı. 

 Büyümesini beklediğiniz kategoriler var mı? 

 Türkiye’de kişi başı tüketim, tüm balık ürünlerinde 5,5 kilograma düşmüş durumda. Fishfinger kategorisinin çok potansiyeli olduğunu düşünüyorum. Önümüzdeki 10 yılda, Bu kategorinin kişi başı tüketiminin 1 kilograma yaklaşacağını ümit ediyorum. Son derece sağlıklı, Türk halkının seveceği bir ürün. Dünyada çok gelişti ama Türkiye’de zorlanıyoruz. Ama büyüyecek bir kategori olduğunu düşünüyorum. Önem verdiğimiz bir konu da markalaşma. 6 kategoride, 20’nin üzerinde aktif markamız var. Her ürüne Dardanel markasını vermek yerine ürün ve kategoriye göre farklı markalar oluşturuyoruz. Şirketler ve ülkeler markalarıyla büyür. Bizim de hedefimiz, katma değerli ürünlerle büyümek. 

 Ev tüketimiyle Horeka satışlarınız arasında nasıl bir denge var? 

 Horeca’nın bizim satışlarımız içinde oranı yüzde 15 civarında. Büyük bir pazar, fırsat görüyorum. Ancak rekabet var, marjlar düşük. Boş kapasitelerimizi değerlendirmek için değerli ancak şu an boş kapasitemiz çok yok. Yeni yatırımlarla birlikte bu oranı da artırabiliriz. 

 Dardanel’i nereye taşımak istiyorsunuz? Hayalleriniz nedir? 

 Özellikle konserve ton balığı kategorisinde, bence tüm kıtaları düşünüp ilk 5 içerisine girmek çok önemli bir başarı olur. Ben girebileceğimizi tahmin ediyorum, oraya doğru gidiyoruz. Büyüme potansiyeli olan ürünlere sahibiz. Sanayici olarak yaşam tarzım, devamlı üretim yapmak, istihdam yaratmak. Büyümemizde insan faktörü çok önemli oldu. Bundan sonrası için de olacak. Benim ana hedeflerimden biri, Dardanel’i çalışma şartları, aldıkları ücret, yaşam tarzı, bakış olarak genç kuşakların çalışmak istediği yerli markalar içinde ilk sıraya oturtmak.


DARDANEL’İN BÜYÜME PLANI

  • Grubumuzun 2022’nin ilk 3 çeyreğinde 120 milyon dolar olan konsolide cirosu, bu yılın aynı döneminde 170 milyon dolara ulaştı. FAVÖK büyümemizse yüzde 117 oldu. 
  • 2023 yılını 230 milyon dolar ciro ve 37 milyon dolar FAVÖK’le kapatmayı öngörüyoruz.
  •  2024’te dolar bazında en az yüzde 40 büyüyerek 325 milyon dolar ciro, 51 milyon dolar da FAVÖK elde etmeyi hedefliyoruz. 
  • 2024’ten sonraki dönemde her yıl yüzde 25 büyüyerek 5 yılda 1 milyar dolar ciroya ulaşmayı hedefliyoruz. Bu da bize 150 milyon dolarlık FAVÖK sağlayacak. 
  • 2023 yılının ilk 9 ayında döviz gelirimiz, Yunanistan’la birlikte 40 milyon dolar olarak gerçekleşti. Yıl sonunu 45 milyon dolarla kapatmayı öngörüyoruz. 
  • Hedefimiz, 5 yılda ciromuzun yüzde 50’sini ihracattan sağlar hale gelmek.

  • “SIFIRDAN KATEGORİLER YARATTIK”

    2’NCİ KUŞAK YÖNETİMDE

    Hem oğlum hem kızım eğitimlerini tamamladıktan sonra şirkette çalışmaya başladı. Bence o noktada bir eksiğimiz oldu. Diğer ailelere de önerim, yeni kuşağın üniversite sonrasında başka şirketlerde en az 3-5 yıl çalışması yönünde. Bizde her ikisi de erken geldi. Şu anda Mehmet Önen, stratejik alım işinin başında tam yetkiyle çalışıyor ve çok da başarılı. Ayşe Önen de Yunanistan tarafında ve Önen Gıda şirketimizin genel müdürlüğünü yapıyor.

    “RİSK ALMAYI SEVERİM” Ben daha girişimciyim, risk almayı seven benim. Kızım da oğlum da mevcudu yeterli görüp çok fazla risk almadan işi götürmeye daha eğilimli. Ben her zaman bir fırsat gördüğüm zaman şartlar ne olursa olsun muhakkak o fırsatı değerlendirmeye bakarım. Girip negatif sonuç aldığım işler de oldu. Ama yenilikçiliğimiz sayesinde Türkiye’de sıfırdan kategoriler yarattık.


    “NAKİT AKIŞI VE İŞLETME SERMAYESİ ÖNEMLİ”

    KRİZDE KRİTİK BAŞLIKLAR

    Kriz dönemlerinde öncelikle dikkat edilecek şey, işletme sermayenizi sıfırlamamanız. İkincisiyse nakit akışı. Nakit akışınızda hiçbir aksaklık olmaması lazım. TÜKETİCİ EĞİLİMİ Özellikle orta ve orta alt gelir grubu, enflasyondan dolayı ciddi sıkıntı içine giriyor. Daha fiyatı düşük ürünlere yöneliyorlar. Bizim her kategoride ürünümüz var. Privite label ürünlerin tüketiminde de artış oluyor.

    FİYATLAR NEDEN YÜKSEK? 
    Marketler, PL ürün aldığında bunun üzerine çok az marj koyarak fiyat oluşturuyor. Ama markalı aldıkları zaman 3, hatta bazen 4 katı marj koyuyor. Kullandığımız ambalaj, ürünlerimizin kalitesi nedeniyle fiyatlarımız yüksek ama marketler de daha yüksek marj koyuyor.


    “KİŞİ BAŞI TÜKETİMDE HEDEF 1 KİLOGRAM”

    NEREDEN NEREYE GELDİ? 

    Bizim en önemli ürünümüz balık konserve kategorisi. Biz başladığımızda bu kategori Türkiye’de yoktu. Konserve ürünlerde 4 çeşit balığımız var. Bu kategoride kişi başı tüketim sıfırdan 280 grama geldi. Bizim coğrafyamızın çevresindeki Orta Doğu, Avrupa ülkelerinde ortalama 3,5 kilogram.

    PENETRASYON ORANI Yani bizim ortalamaya yetişmek için 12 kat daha gidilecek yolumuz var. Kişi başı tüketimleri artırmak çok kolay değil. Gerçekten elinizi taşın altınıza koyup çok ciddi yatırım yapmanız lazım. Çünkü insanların tüketim alışkanlıklarına hitap ediyorsunuz. Şu an penetrasyon oranında yüzde 30’lar civarındayız.

    4’E KATLAYACAK Kişi başı tüketimde kendimize hedefi 1 kilogram olarak belirledik. Yani 4’e katlayacağız. Bu olursa hedef cirolarımızın üzerine çıkıyoruz.

    Başa dön tuşu